Τρίτη, Φεβρουαρίου 28, 2006

Προσφυγιά

Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλι,
πλησίασε σταθερά προς το παράθυρο,
κι άκουσε με συγκίνησιν, αλλ' όχι
με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα,
ως τελευταία απόλαυσι τους ήχους,
τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου,
κι αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις.

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1911)



Στις μέρες μας η πολυπολιτισμικότητα συνήθως αναφέρεται ως κάτι το γενικά καλό, ως παράδειγμα του πώς η αμοιβαία κατανόηση και η ανεκτικότητα μπορούν να στηρίξουν κοινωνίες, οι οποίες είναι ανομοιογενείς ως προς την κουλτούρα των κατοίκων τους, δηλαδή ως προς τα έθιμα, τη θρησκεία, τις πεποιθήσεις, το γενικότερο τρόπο ζωής τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η απόπειρα δημιουργίας ομοιογενών εθνικών κρατών, η λεγόμενη εθνοκάθαρση (τι άσκημη λέξη αλήθεια, σα διαφήμιση απορρυπαντικού), θεωρείται έγκλημα.
from wikipedia.org
Γι'αυτό και με ενοχλεί όταν ακούω να μιλάνε για τις "ανταλλαγές πληθυσμών" που ακολούθησαν την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης (24.07.1923). Προφανώς επρόκειτο για μια τερατώδη επιχείρηση εθνοκάθαρσης, η οποία λίγο έως πολύ αντιμετωπίστηκε από την ιστοριογραφία ως αναγκαίο κακό: Για την Τουρκία η ομογενοποίηση του πληθυσμού θα βοηθούσε την σταθεροποίηση στο εσωτερικό του νεοσύστατου κράτους. Για την Ελλάδα, τα μεγαλύτερα κομμάτια των ελληνικών πληθυσμών της Τουρκίας είχαν ήδη πάρει το δρόμο της προσφυγιάς, οπότε η ζημιά είχε ήδη γίνει.

Έτσι, το κουβάρι των πληθυσμών στα Βαλκάνια, ευχή και κατάρα της ιστορίας προς τους κατοίκους αυτής της γωνιάς της Γης, άρχισε να ξετυλίγεται, και η διαδικασία αυτή συνεχίζεται μέχρι και σήμερα με εξαιρετικά αμφίβολα αποτελέσματα. Για τη γενιά μου, που μεγάλωσε σε αυτό το παρά φύσει κατασκεύασμα που ονομάζεται "εθνικό κράτος", ένα κομμάτι της ζωής μας λείπει, μεγαλώσαμε χωρίς να έχουμε επαφή με τον "άλλο", όπως είχανε οι παππούδες και προπαππούδες μας. Δε ζήσαμε την καλημέρα του μουσουλμάνου γείτονα, το άκουσμα του μουεζίνη την ώρα της προσευχής, τη μυρωδιά του αργιλέ, το ανακάτωμα των λέξεων και των γλωσσών. Μεγαλώσαμε μισοί και, κατά κάποιον τρόπο, πνευματικά ανάπηροι.

Ο παππούς μου ο Δημητρός γεννήθηκε στη Σμύρνη και πήρε το δρόμο της προσφυγιάς στα 15 του. Γόνος εύπορης οικογένειας με σημαντική ακίνητη περιουσία, φεύγοντας δεν πήρε μαζί του τίποτα, παρά μόνο μία εικόνα του Αη-Γιώργη, την οποία του έδωσε ο πατέρας του, και την οποία έδωσε στο γιό του πριν πεθάνει. Τον υιοθέτησε μια συγγενής του στο Ηράκλειο, άλλαξε το όνομά του και εγκαταστάθηκε τελικά στα Χανιά, όπου έμαθε την τέχνη της κορνίζας και άνοιξε δικό του κορνιζάδικο σε κάποιο σοκάκι πίσω από την αγορά. Δυστυχώς όταν πέθανε ήμουν μικρός, δεν πρόλαβα να αναρωτηθώ και να τον ρωτήσω λεπτομέρειες για το παρελθόν του. Δεν είμαι καν σίγουρος πώς ήταν το επώνυμό του. Αυτός δε μιλούσε ποτέ για τη Σμύρνη. Σαν να μην υπήρξε ποτέ. Τότε δεν το καταλάβαινα, τώρα όμως ξέρω ότι την πατρίδα του την κουβαλούσε μέσα του πάντα, με αξιοπρέπεια και με περηφάνεια. Μια φορά μόνο, μια μοναδική φορά τον άκουσα να εξομολογείται τη στενοχώρια του. Όταν κάποιος γνωστός τον ρώτησε γιατί δεν πάει πίσω στη Σμύρνη να δει το σπίτι του. "Γιατί στο σπίτι μου τώρα είναι άλλοι μέσα", είπε με πίκρα. Δεν επιχείρησε ποτέ αυτό το ταξίδι, δεν το ήθελε και δε θα το άντεχε.

Καλή αντάμωση παππού.

3 Comments:

At 5:54 μ.μ., Blogger Gatina said...

"κι αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις."
Στίχος.
Πανέμορφος.
Πολύ όμορφο ποστ.

 
At 6:36 μ.μ., Blogger άστεγος said...

Ουπς, θα σε ακούσει κανένας Ελληνάρας απόλυτα ταυτισμένος με το εθνικό κράτος του (τι απάτη κι αυτή...) και τότε ποιος σε σώζει συνοδοιπόρε.
Ναι, αρκούσαν και ίσως να αρκούν και σήμερα δυο υπογραφές σε ένα γραφείο για να ξεριζωθούν εκατομμύρια ψυχές...
Κι η Σμύρνη πάντα πίσω μας, όπου κι αν πάμε.

 
At 10:43 π.μ., Blogger μήτσκος said...

Γατίνα ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια.

Κάποια μέρα θα πάω ρε Αντώνη, δε γίνεται, θα πάω να ψάξω και ό,τι βγει.

 

Δημοσίευση σχολίου

<< Home

Free Web Site Counter
University of Phoenix